Greyder - Grader

1. Görevleri

Greyderler; yol, kanal, hendek açma, şev kesme, yüzey tesviyesi ve malzeme serme gibi işleri yapan iş makinesidir.

Yol, baraj yapımı, inşaat ve orman gibi işlerde kullanılmaktadır.

Resim 1: Greyder

Greyderler 60-400 hp motor gücünde, 5-40 ton ağırlıkta imal edilmektedir.

Greyderler, kullanma amacına göre yapım veya bakım, sabit şasi (rijit) veya belden kırmalı, aktarma organı olarak ta mekanik veya hidrolik olarak imal edilmektedir.

2. Makine Fonksiyonları

Yüzey tesviyesi

Tesviye, mevcut yüzeyi almak, düzensizliği gidermek ve istenilen yüzey şeklini vermektir. Yol yüzeyi, hendek yarma şevi veya başka yüzey olabilir; bu işlem kesmeyi, itmeyi ve sermeyi gerektirir.

Bu işlemler için hız kumandası alçak hız durumunda olmalıdır.

• Direksiyon kolaylığı için tekerlekler malzeme sürükleme yönünde yatırılmalıdır. Malzemenin bıçak ile sürüklenmesinde bıçak eğimi önemlidir. Kesme durumunda bıçağa geriye doğru eğim verilmelidir (1).
   
• Sürüklenen malzemenin karımı ve yuvarlanması için bıçak dik konumda olmalıdır (2).
   
• Yol bakımı yapılırken veya malzemenin serilmesinde bıçak eğimi öne doğru olmalıdır (3).

Resim 2: Greyder bıçağı açıları

Son tesviye greyderle yapılan önemli bir çalışmadır. Bu yüzeyin düzeltilmesi ve eğim verilmesidir. Tüm geçişler yavaş yapılmalı, tekerlekler kayarak yüzeyi bozmamalıdır. Sık durma ve kalkış yüzeyin bozulmasına sebep olur. Kaba tesviyede saatte 6-10 km hızla yapılmalıdır. İnce tesviyede saatte 2-3 km hızla yapılmalıdır.

Kesme

Yüzeyin altından malzeme sökme veya kesme için bıçak ve bıçak tablasını uygun konuma getirin. Bıçağa arkaya doğru eğim verilmelidir. Bıçak kesme ucu sağ ön tekerin dış ucundan 60 cm mesafede olacak şekilde bıçak ayarlanır. Bıçağın kesme noktasına “uç”, diğer tarafta kalan kısma “topuk” denir. Topuk sol orta tekerin önünde olmalıdır.

Serme

Serme tesviye işleminin son basamağıdır. Serme işleminde bıçak ortada olmalıdır. Bıçak serilecek malzeme içinde istenilen yükseklik ve derinliğe ayarlanır.

Karıştırma ve figüre etme

Bu işlem iki veya daha fazla farklı büyüklükteki malzemenin karıştırılmasıdır. Bu işlem sırasında figüre oluşturulur. Figüre, dar ve uzun mesafe yığınıdır.

Karışım alanı en az 30 metre uzunlukta olmalıdır. İki veya daha fazla malzeme tipi boşaltılır. Malzeme üzerinden bıçak tablası keskin bir açı yapacak şekilde geçirilerek başlanır, malzeme bir tarafa yuvarlanır. Sonra düşük hız kademesinde bıçak tablası aksi tarafta iken bir pas geçin, malzeme diğer tarafa yuvarlanacaktır.

Bu işlem malzeme homojen hâle gelinceye kadar tekrarlanır.

Hendek açma

Hendek, dar ve uzun hafriyat dizaynı olup yüzey suyunu yoldan uzak tutar.

Hendek, yolun banketiyle birleşme noktasından itibaren üç parçadan oluşur.

Hendek şevi, hafif bir eğim olup suyu yoldan drene eder. Dip veya “V” şeklinin sivri kısmı suyun aktığı yerdir. Yarma şevi; hendek şevinin karşıtıdır. Genelde daha diktir.

Hendeğin merkez hattı çizgisini bulmada ise; bıçak pozisyona getirilir. Uç altta kazma hizasında, topuk sol orta tekerleğin dış tarafında olmalıdır. Bıçak (tilt) geriye yatırılır. Kesme işleminde hız kumandası alçak hız konumunda olmalıdır.

Doğru bir hendek açmak için bıçak şasiye 45Olik açıda ve ön ucu, ön tekerin tam ortasında olmalıdır. Bıçak arka ucu kaldırılmalıdır. Ön tekerlekler hendeğin aksi istikametinde yatırılmalıdır.

Resim 3: Hendek kesme

Şev kesme

Yarma şevleri yüzeysel veya dik şev ile kesilebilir. Yüzeysel kesme dörtte bir (1/4) eğime sahiptir. Derin kesmeler ikiye bir (1/2) eğime sahiptir.

Kar temizleme

Kar temizleme işinin verimli olabilmesi için yeni yağan karı temizlemek için önce yolun ortasından başlanmalıdır. Bıçak tek taraflı kullanıyorsa ön tekerlekler karın küreneceği tarafa doğru yatırılmalıdır. Sıkışmış kar ve buzlu tabakayı kaldırmak için bıçak, gidiş istikametine dik olarak ve geriye yatırılmış durumda kullanılmalıdır.

Belden kırmalı greyder

Belden kırmalı greyderin kullanılma kaidesi; düz bir zeminde, hendek içinde veya bankette, nerede olursa olsun, greyderin ön tarafı doğrultudan çıktığında arka modülü aksi yönde belden kırmaktır.

Resim 4: Belden kırmalı greyder

3. Verimli Kullanma Yöntemleri

Greyderin asli görevi, son şekli vermek ve tesviye yapmak için bıçağı ile malzemeyi kesmek ve sermektir.

Çok çeşitli tipte, büyüklükte ve markada greyder olmasına karşın temel özellikleri ve kullanımları da bazı farklılıklar gösterebilir.

Kullanılacak greyderin bakımlı, ayarlı olması çalışma emniyetinin sağlanması can ve mal güvenliği yönünden önemlidir.

Emniyetli ve verimli çalışmak için bol pratik yapılması şarttır.

• Kesinlikle greyderde başka biri taşınmamalıdır.
   
• Yolda giderken bıçak yukarıda ve iç kısımda tutulmalıdır.
   
• Yolda giderken hangi viteste olursa olsun bıçak indirilmemelidir.
   
• Greyderin hızını iş durumuna göre ayarlamalıdır.
   
• Tepe, hendek ve diğer engellerden geçerken azami dikkat gösterilmelidir.
   
• Hiçbir zaman vites boşta hareket edilmemelidir.
   
• Çalışma arazisi zemin etüdü yapılmalıdır.
   
• Yapılacak işe göre bıçağı ayarlanmalıdır.
   
• Kesme için düşük vites kullanılmalıdır.;